Erfpacht is een constructie waarbij de grondeigenaar (vaak de gemeente) eigenaar blijf, en de erfpachter het recht krijgt de grond te gebruiken alsof deze zijn eigendom is. Voor (VvE’s) heeft erfpacht veel gevolgen. Daarom bespreek ik in dit blog de achtergrond en doelstellingen van erfpacht, hoe het zich heeft ontwikkeld, en de vraag of erfpacht nog steeds relevant is.
Waarom Erfverpachting?
Erfpacht vindt zijn oorsprong in het middeleeuwse Nederland, maar ik zal later starten dan duizend jaar geleden. De belangrijkste redenen waarom Nederland in de 20e eeuw erfpacht gaat toepassen zijn:
Erfpacht en VvE’s
Voor VvE’s betekent erfpacht dat de appartementsrechten op grond staan die eigendom is van de gemeente. Dit brengt uitdagingen en verantwoordelijkheden met zich mee:
Maar erfpacht biedt ook voordelen. Omdat de grond niet gekocht hoeft te worden, drukt erfpacht het initiële aankoopbedrag van de appartementen, wat voor starters aantrekkelijk kan zijn. Daarnaast stelt erfpacht gemeenten in staat om de controle over stedelijke ontwikkelingen te behouden, wat voordelig is voor bewoners als het leidt tot een goed gereguleerde leefomgeving.
Hoe heeft erfpacht in de praktijk gewerkt?
In de praktijk heeft erfpacht gewerkt als middel om grond beschikbaar te stellen voor woningbouw en steden hun invloed over grondgebruik te laten behouden. Maar het model is niet zonder uitdagingen en kritiek gebleven:
In Amsterdam zijn er initiatieven af te stappen van het erfpachtsysteem met aflopende termijnen en hogere canons. De overstap naar eeuwigdurende erfpacht maakt het mogelijk eenmalig een bedrag te betalen, waarna geen periodieke canon meer verschuldigd is.
Hebben we erfpacht nog steeds nodig?
De vraag of erfpacht nog nodig is, hangt af van de context van stedelijke ontwikkeling en de behoeften van eigenaren. De voordelen van erfpacht, zoals lagere initiële aanschafkosten en de invloed die gemeenten kan uitoefenen op grondgebruik, zijn nog steeds relevant in drukbevolkte stedelijke gebieden. Toch pleiten velen voor aanpassingen aan het systeem om tegemoet te komen aan de hedendaagse behoeften van woningbezitters.
Conclusie
Erfpacht heeft een belangrijke rol gespeeld in het beschikbaar stellen van stedelijke grond voor woningbouw en het behoud van gemeentelijke controle over stedelijke ontwikkeling. Voor VvE’s biedt erfpacht zowel voordelen als uitdagingen: het kan initiële kosten drukken, maar leidt ook tot onzekerheid door periodieke canonherzieningen en aflopende erfpachttermijnen. Overgaan naar eeuwigdurende erfpacht en aanpassen van erfpachtvoorwaarden bieden wellicht oplossingen bieden voor deze uitdagingen.
Of erfpacht op termijn nodig blijft, is een kwestie van afweging. Gemeenten kunnen voordelen zien in het behouden van invloed op het grondgebruik, terwijl bewoners en VvE’s meer zeggenschap en financiële stabiliteit willen. Een toekomstig erfpachtmodel dat de balans zoekt tussen stedelijke controle en eigenaarschap kan beide belangen het best dienen.
John Greijmans
Rotterdam, oktober 2024